Meslek Eğitimi ve İstihdam
Türk Dil Kurumu sözlüğünde meslek: “Belli bir eğitim ile kazanılan, sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş” olarak tanımlanır. Beceri ise “Kişinin yatkınlık ve öğrenime bağlı olarak bir işi başarma ve bir işlemi amaca uygun olarak sonuçlandırma yeteneği, maharet.” olarak tanımlanır (1). Mesleki eğitimi özel gereksinimli öğrenciler için beceri öğretimi olarak ele almalıdır.
Özel eğitim hizmetleri Yönetmeliği 11. maddesinde eğitim kültür ve kademelerindeki özel eğitim hizmetleri açıklanırken dikkat edilmesi gereken hususları da yer verilmiştir. Buna göre özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin mesleki, teknik, sosyal veya kültürel alanlarda bilgi ve becerilerle donatılması, onların hayata kazandırılması, üretken bireyler hâline getirilmesi amacıyla bu bireylere yaygın eğitim hizmetleri verilir.
Videoyu oynat
Özel eğitimde mesleki ve teknik eğitim üçüncü kademede başlar. Buna göre birlikte ve ayrı eğitim uygulamalarına yer verilir. Birlikte eğitim uygulamaları kaynaştırma bütünleştirme uygulamalarıdır. Ayrıca tüm uygulamaları ise aynı özel eğitim grubunda yer alan öğrencilerin ayrı okullarda mesleki eğitimlerini devam etmesi anlamına gelir. Özellikli zihinsel ve gelişimsel yetersizligi olan öğrencilerin mesleki eğitimlerinde ayrı eğitim uygulamalarına daha fazla yer verilir. Bunun nedeni özellikle orta ağır derecede zihinsel ve gelişimsel yetersizligi olan öğrencilerin kaynaştırma bütünleştirme ortamlarında yararlanamayacak durumda olanları için hazırlanmış özel eğitim iş uygulama okulları ile zihin yetersizliğinden hafif derecede etkilenmiş bireylerin devam ettiği özel eğitim meslek okullarıdır. Yine özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinde eğitim programlarıyla ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Yönetmeliğin 19. Maddesine göre: “Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin devam ettiği özel eğitim okulları ve özel eğitim sınıflarında Bakanlıkça hazırlanan ilköğretim veya mesleki ve teknik eğitim programları ile öğrencilerin eğitim ihtiyaçları ve özelliklerine göre hazırlanmış özel eğitim programları uygulanır.” (2)
Videoyu oynat
Daha önceki bölümlerde söz ettiğimiz bağımsız yaşam becerileri alanlarından biri de mesleğe hazırlık ve mesleki becerilerdir. Bağımsız Yaşam Becerileri konusunda da işlendiği gibi Meslek Öncesi ve Mesleki Beceriler 1) işe hazır olma, b) mesleki davranışlar, c) işe uygun sosyal davranışlar sergileme alt alanlarını içerir. İşe hazır olma; işin farkında olma, iş görüşmeleri yama ve işle ilgili formları doldurma, iş başında bilgilenme gibi yeterliklerin kazandırılmasını gerektirir.
Çizelge : Meslek Öncesi ve Mesleki Beceriler
- İşe Hazır Olma
- İşin Farkında Olma
- İş Görüşmeleri ve İş Formları Doldurma
- İş Başında Bilgilenme
- Mesleki Davranışlar
- Mesleki Performans ve Üretim
- Çalışma Alışkanlık ve Tutumları
- İş İlişkileri
- Belirli Bir Mesleğe İlişkin Beceriler
- Meslek Becerilerini Öğrenme ve Değişik Durumlarda Kullanma
- İşe Uygun Sosyal Davranışlar Sergileme
- İşe Hazır Olma
Mesleki eğitimin ilk yıllarında özellikle hazırlık sınıfı ve ilk yıllarda bu becerilerin öğretimine ağırlık verilmelidir. Birey artık belli bir meslek alanına yöneldiğinde uygulamalı mesleki eğitime başlanmalıdır. Bu aşamada okullardaki atölyelerde esleğin gerektirdiği becerilerin edinilmesine yönelik olarak mesleki performans ve üretim yeterlikleri kazandırılmalıdır. Bununla birlikte öğrencinin çalışma sorumluluklarını alarak uygun çalışma alışkanlık ve tutumları sergilemesi için etkinliklere yer verilmelidir. Çalışma yaşamındaki en önemli konulardan biri de iş ilişkileri konusudur. Öğrencinin mesleki eğitim döneminde çalışma arkadaşları, kurum kültürü gibi konularda yeterlikler kazanmaları sürdürülebilir istihdamda vazgeçilmez konulardandır. Bununla birlikte öğrencinin çalışma yaşamında karşılaşacağı gerçek durumlarla eğitiminin gerçekleştirilmesi gerekir. Belirli bir meslek alanı belirlendikten sonra o mesleğe yönelik becerilere yönelik yeterlikler geliştirilir. Öğrencinin belirli bir mesleğe yönelik beceri okul ortamındaki atölyelerde edindikten sonra öğrendiği becerileri değişik durumlarda kullanma yeterliklerine de sahip olmalıdır. Bu anlamda iş başında eğitim ve staj uygulamaları, okul dışı deneyim kazandırmada oldukça önemlidir. Mesleki eğitim içinde yer alan bu yeterlikleri besleyen ve aslında bireyin bir iş yerinde sürdürülebilir şekilde istihdamını sağlayan bir yeterlik alanı da mesleğine ve işe uygun sosyal davranışlar sergilemedir. Mesleği garsonluk ise bir garson için gerekli olan sosyal davranışları sergilemelidir. Büro görevlisi ise buna uygun etik davranışlara sahip olmalıdır.
Videoyu oynat